Hyperimperialismen til Donald J. Trump
Vijay Prashad undersøkjer kvifor Washington i 2018 byrja å ta ein stadig meir krigshissande haldning ovanfor "nærliggjande rivalar" – Russland og Kina – med langtrekkjande geopolitiske verknadar.
Det tok ikkje lang tid. Innan få veker hadde USA sin president Donald J. Trump autorisert å skyte missil mot nokre hòler i Somalia, der – hevda han – ein militær leiar for ISIS (eller Den islamske staten) gøymde seg. Ingen amerikansk president dei siste 25 åra har starta perioden sin utan å gå til åtak på “terroristar”.
Tre dagar etter at han vart president, den 23. januar 2009, sendte Barack Obama eit fly for å skyte eit missil mot landsbyen Ziraki i Nord-Waziristan (Pakistan). Det “bomma” på Taliban-målet og drap i staden minst ni sivile og skada mange andre (inkludert den 14 år gamle Faheem Qureshi). Det kom aldri noko vedkjenning for denne “feilen”. Heller ikkje har det vore noko røynleg oppgjer over dei sivile tapa i Momand-dalen i Nangarhar-provinsen (Afghanistan), der Trump i 2017 beordra at ei 21 600 pund (9 800 kg) tung bombe, kalla “mora av alle bomber”, skulle sleppast over eit nettverk av hòler.
Det er sannsynleg at vi ikkje kjem til å høyre frå dei sivile i Somalia på lenge. Dette har blitt ein vane for amerikanske presidentar. Dei startar styret sitt. Dei skyter missil mot vanlege folk i eit belte som strekkjer seg frå Nord-Afrika til Sør-Asia. Og så skryt dei av å vere harde mot “terror”.
I 2018, då Trump framleis var president, erklærte administrasjonen hans slutten på “krigen mot terror”. Det var faktisk Obama som i 2009 endra namnet på den globale krigen mot terror (GWOT) til det meir byråkratiske “Overseas Contingency Operations” (OCO), som Trump så avslutta ni år seinare. Men sjølvsagt er gamle vanar vanskelege å leggje av seg. Det er enkelt å sende eit missil frå eit av dei mange amerikanske skipa eller flya som svevar rundt i verda og treffe ein stad som verkar fjern nok og uvesentleg for pratmakarane i land som elles “bekymrar” seg for menneskerettar.
Det kjem ikkje til å vere nokon røynleg protest mot handlingane til Trump, fordi det er ingen som er viljuge til å stå opp for somaliarane, ikkje ein gong i Den afrikanske unionen. Somalias ikkje-valde president, Hassan Sheikh Mohamud, uttrykte støtte til det amerikanske åtaket på landet sitt og kondolerte med dei som døydde i ein kollisjon mellom eit militærhelikopter og eit sivilt fly i Washington. Det er lite sannsynleg at vi kjem til å høyre noko offentleg sympati frå han for sivile som døydde i Nord-Somalia på grunn av amerikanske missilåtak.
Kina og Russland, dei “nærliggjande rivalane”
Då Trump erklærte at “krigen mot terror” var over i 2018, gjorde han det ved å svinge den fulle vekta til den amerikanske regjeringa mot å handtere andre truslar. Truslane som administrasjonen hans peikte på var ikkje ikkje-statlege aktørar, men to statar: Kina og Russland.
I samandraget av den nasjonale forsvarsstrategien sin (2018) hevda Trump-administrasjonen: “Den sentrale utfordringa for amerikansk velstand og tryggleik er gjenopplivinga av langsiktig, strategisk konkurranse frå det som nasjonal tryggleiksstrategi klassifiserer som revisjonistiske makter. Det er i aukande grad klart at Kina og Russland ønskjer å forme ei verd som er i samsvar med den autoritære modellen deira – og få vetomakt over økonomiske, diplomatiske og tryggleiksavgjerder til andre nasjonar.”
Dette var ikkje første gongen USA foreslo at Kina og Russland var rivalar om makt, men det var første gongen USA sa at det var prioriteten til heile staten å hindre “revisjonen” av verdsordenen, ein revisjon som kunne tillate USA å bli utfordra av “nærliggjande rivalar”, som Kina og Russland.
Ingenting ekstraordinært hadde skjedd i åra før 2018 som kunne forklare denne store omstillinga i amerikansk strategi. Verken Kina eller Russland hadde truga USA med nye doktrinar, og heller ikkje hadde dei to byrja å plassere militære ressursar som kunne truge det amerikanske fastlandet.
Ei nøye gjennomgang av offentlege utsegner frå det kinesiske utanriksdepartementet og det russiske utanriksdepartementet i tiåret før 2018 viser at det ikkje var nokon endring i tone eller haldning frå Beijing eller Moskva overfor USA. Det er sant at i juni 2017 signerte den kinesiske forsvarsministeren Chang Wanquan og den russiske forsvarsministeren Sergei Shoigu ein 2017-2020 Kina-Russland militær samarbeidsutviklingsplan, men dette er på eit svært lågt nivå samanlikna med den militære alliansen til NATO, og er ikkje i nærleiken av den aggressive retorikken som NATO brukte mot Russland i 2016 Warszawa-kommunikéet etter toppmøtet i Polen. Kva var det med Kina og Russland som truga USA så mykje at dei byrja å snakke ope om behovet for å rolle tilbake kinesisk og russisk makt?
Hyperimperialisme
Då USA ope erklærte at Kina og Russland var fiendar, protesterte både Beijing og Moskva. Den kinesiske regjeringa sa at dei berre ønskte å utvikle Kina, å ha fredlege kommersielle og diplomatiske relasjonar med andre land, og at dei ikkje ønskte å delta i noko som likna på militarisme.
Det var også klart at Moskva misnøgde med måta Trump-administrasjonen skildra Russlands intensjonar på. Russland hadde bygd opp att økonomien sin etter den katastrofale nedgangen som følgde Sovjetunionen sitt fall, men den utanrikshandelen deira var i stor grad basert på eksport av energi.
Sidan minst 2007 hadde Russland klaga over militariseringa av Aust-Europa gjennom NATO si austlege utviding, og var opprørt over den einsidige avsluttinga av ABM-avtalen (Anti-Ballistic Missile Treaty) i 2002 og trugsmåla frå Trump-administrasjonen om å trekkje seg frå INF-avtalen (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty). Verken Kina eller Russland hadde den militære styrken til å utfordre USA, og dei viste heller ikkje nokon interesse for ein frontal konflikt med Washington.
Så kvifor reagerte Washington på denne krigshissande måta mot Kina og Russland i 2018? Den sentrale årsaka var at etter finanskrisa i 2007 hadde land som Kina innsett at det var nyttelaust å forvente at USA permanent skulle vere siste utveg som marknad, og dei måtte difor finne eller utvikle andre marknader for eksporten sin. Samstundes var det ei sterk forståing for at Kina og andre asiatiske utviklingsland hadde byrja å innovere teknologisk og overgå vestlege høgteknologi-selskap på fleire viktige område. Russland hadde i mellomtida byrja å eksportere store mengder energi til Europa på grunn av dei vestlege hybridkrigane (mot Iran) og krigane (mot Libya). Europa vart avhengig av russisk energi og i aukande grad også av kinesiske investeringar og teknologi (særleg innan telekommunikasjon).
At Europa dreiv bort frå den atlantiske navlestrengen sin og mot større integrasjon med Asia var ei alvorleg trussel mot den amerikanske modellen for den internasjonale ordenen. USA byrja å hevde at kinesisk utvikling og russisk energisal øydela den “regelbaserte internasjonale ordenen”. Det var ikkje nokon militært trugsmål frå Kina eller Russland som var problemet; problemet var at kinesisk framgang og russisk energi hadde avbrote den gamle atlantiske alliansen som hadde støtta amerikansk makt sidan 1945.
USA hadde ikkje nok økonomisk makt til å konkurrere med kinesisk utvikling, og dei kunne ikkje love Europa at dei kunne levere energi til ein lågare pris enn det som kom frå Russland. Difor var militarisme det einaste verkemiddelet som stod att for USA, ein hyperimperialistisk reaksjon på det som i røynda var eit kommersielt problem som hadde byrja å utgjere ein geopolitisk utfordring.
Rollback BRICS
Det er to feil som ofte vert gjort når ein vurderer situasjonen til amerikansk hyperimperialisme og rolla til Kina.
Først, at liberalismen til Barack Obama og Joe Biden er annleis frå Donald Trump sin høgreorienterte politikk av ein særskild type. Faktisk, når det kjem til geopolitiske røyndomar, er det berre små skilnader i vektlegging. Den overordna politikken for å underordne Europa til den atlantiske alliansen, for å hindre at andre maktsentrum oppstår, og for å oppretthalde amerikansk hegemoni, er intakt på tvers av administrasjonar. Alle amerikanske presidentar, uavhengig av temperament og ideologisk bakgrunn, er forplikta til hyperimperialisme gjennom krig for å løysa alle problem.
For det andre, det som irriterer USA er ikkje berre utviklinga til Kina, men framveksten av Asia som det nye tyngdepunktet i verda si økonomi. Denne framveksten er knytt til danninga og konsolideringa av BRICS+-blokken, som no inkluderer viktige asiatiske land med politiske skilnader som India, Indonesia, Iran, Malaysia, Thailand, Vietnam og UAE. Kort tid etter valet sitt gjorde Trump det klart at han ønskte å slå tilbake all utvikling som autoriserte suvereniteten til den globale Sør: “Vi krev eit løfte frå desse tilsynelatande fiendtlege landa om at dei ikkje vil skapa ein ny BRICS-valuta, eller støtta nokon annan valuta for å erstatte den mektige amerikanske dollaren, elles vil dei møta 100 % toll.”
Trump sin fascinasjon for toll (som han likar å vektleggje) er ikkje ny, sidan USA har brukt einsidige tvangssanksjonar og toll rutinemessig — og mot sine eigne utsegner om liberalisering av handel — i tidlegare administrasjonar for å straffe land som søkjer suverenitet.
Trump sin utanrikspolitikk, politikken for amerikansk hyperimperialisme, vil ikkje vere svært forskjellig frå det ein såg under Biden. Sjølvsagt vil han gjera gestar for å avslutta nokre krigar (Ukraina), men han vil truleg også oppflamma andre konfliktar (til dømes annektering av palestinske land), og han vil bruka alle tilgjengelege våpen (som sanksjonar og toll) for å angripa land som prøver å utvikla seg utanfor amerikansk kontroll. Dette er på ingen måte ein interimperialistisk konflikt. Dette er USA som ikkje er viljuge til å tillata det globale Sør å hevda retten sin til utvikling og til å gjera det fredeleg. Dette er amerikansk hyperimperialisme.
Henta frå: https://peoplesdemocracy.in/2025/0209_pd/hyper-imperialism-donald-j-trump
