Svart dag for ukrainsk nasjonalisme: Stogg av USAID-program treff Kiev-krigsregimet hardt
av Dmitri Kovalevic
Den nye amerikanske administrasjonen sin stogg av USAID-midlar til Ukraina har avdekka kor stor påverknad vestleg finansiering har på ukrainske media, styresmakter og nasjonalistiske rørsler.
Seint i januar 2025 kunngjorde den nye amerikanske administrasjonen i Washington ein 90 dagars stogg av amerikanske statlege program, inkludert utanlandsk bistand. I ei forklaring på dette fordømde den talskvinna for Det kvite hus, Caroline Leavitt, skarpt den førre presidentadministrasjonen til Joseph Biden for å ha brukt pengar “som fulle sjømenn”. Ho nemnde ikkje Ukraina eller USAID spesifikt, som er hovudorganet for utanlandsk bistand i den amerikanske regjeringa.
Den ukrainske Telegram-kanalen ‘Rubicon’ rapporterte i ei lang melding den 28. januar: “Alle ukrainske mottakarar av amerikansk utanlandsk bistand har fått brev frå sine sponsorar om at alle nye førespurnadar om USAID-midlar vert stogga på ubestemt tid.” Som følgje av dette har dei fleste mottakarane av bistand blant massemedia i Ukraina publisert opprop til lesarane sine om å betale for abonnement og tilgang framover, og seie at inntekter er naudsynte på grunn av stoggen i nye søknadar om USAID-midlar.
Kanalen held fram: “Dette er fyrste gong lesarar, sjåarar eller lyttarar av massemedia i Ukraina får vite kor stor del av drifta til den ukrainske staten og dei lojale, nasjonalistiske massemedia som har vorte finansiert av amerikanske statlege organ.” Sidan kuppet i Ukraina i februar 2014 har desse media arbeida utretteleg for å fordømme alt russisk og sette ukrainarar opp mot russarar. Stoggen i bistanden har skapa panikk blant tusenvis av statlege- og styresmaktspersonar, samt journalistar og andre mediaarbeidarar.
Rubicon forklarar vidare: “Vi merkar oss at denne avgjersla ikkje påverkar tidlegare avtalte program for våpenleveransar til Ukraina. Pentagon har forsikra om at våpenproduksjonsprogram i Ukraina, samt våpenleveransar frå amerikanske armélager, vil halde fram etter tidlegare avtalte volum.”
Ukraine.ru-kommentator Viktoriya Titova skreiv den 30. januar: “Den nasjonalistiske tolkinga av det moderne Ukraina, som er betalt med vestlege pengar, kan no måtte gå mot sjølvforsyning. Sidan dette Ukraina står på leirføter, er propagandistane sin største frykt at den ukrainske folkesetnaden raskt kjem til seg sjølv og byrjar å vende tilbake til sine sanne verdiar. Alt dette kjem no til syne i skrifter og kommentarar på sosiale media. Alternative synspunkt frå meingsleiarar i landet dukkar opp på sosiale medieplattformer.”
Titova heldt fram: “Ukrainske stipendetarar held fram med å avsløre seg sjølve. Stoggen i amerikansk støtte til sosiale og humanitære prosjekt (les: propagandabehandling av folkesetnaden) har sådd panikk blant patriotane.”
Både i Ukraina og Russland er mottakarar av utanlandske tilskot tradisjonelt mislikte og vert oppfatta som dei som sel landet sitt. Dei vert typisk omtalte med det nedsetjande omgrepet “stipendetarar”. Ein ukrainsk embetsmann som har motteke vestlege tilskot over lang tid, vert vanlegvis sett på som nokon som er heilt fråkopla frå vanlege folk, og som talar i tomme klisjear typisk for amerikanske embetsmenn som høyrest ut som berre babbel.
Publiseringa av informasjon om kven som har motteke USAID-midlar har skapa ein straum av sinte meldingar på sosiale nettverk i Ukraina, fordi det avslører at mange embetsmenn og journalistar i Ukraina ikkje er noko meir enn betalte agentar for den amerikanske regjeringa. Det kastar ljos over kvifor dei akkurat har drive krigspropaganda mot Russland.
Ingenting kjem ut av å idealisere Donald Trump eller den republikanske administrasjonen, men det er eit faktum at mottakarane av bistand i Ukraina dei siste fire åra har vore eller har blitt hengivne klientar av Trump sine rivalar i den demokratiske administrasjonen i Washington.
Omfang av utanlandsk finansiering
Den ukrainske politikaren Maryan Zablotskyy rapporterte på Facebook-sida si den 27. januar om 112 noverande USAID-finansierte prosjekt i Ukraina med varierande varigheit, til saman 7 milliardar USD. The New York Times rapporterte den 9. februar den totale finansieringa frå USAID per land for 2023, det siste året med fullstendige tal. Det synte at Ukraina var den klart største mottakaren det året med 16,6 milliardar USD, følgd av apartheid-staten Israel med 3,3 milliardar USD.
Zablotskyy sin Facebook-rapport nemnde spesifikt sju program finansierte med 297 millionar USD over dei siste tre åra. Han sa at desse er av tvilsam verdi eller ingen verdi i det heile, og at det finst dusinvis av fleire slike prosjekt som får finansiering. Han skreiv: “Kanskje nokon treng slike utgifter, men eg forstår ikkje heilt kvifor amerikanske skattebetalarar føler behov for å betale for det. Og kvifor spør ikkje den ukrainske regjeringa om finansiering av program som er klart meir naudsynte?”
Regjeringane i Den europeiske unionen (EU) gir også høge nivå av bistandsfinansiering til Ukraina.
Undersøkjingar frå Institutt for masseinformasjon (sjølv ein organisasjon finansiert av utanlandske tilskot) blant ukrainske mediefolk avslører ei stor nervøs forventing om svært negative følgjer på grunn av stoggen i USAID-tilskot. Berre 4,2 % av dei spurde sa at verknadane vil vere minimale og at dei vil kunne halde fram med å arbeide som før. Instituttdirektør Oksana Romanyuk seier at nesten 90 % av dei ukrainske media overlev takka vere utanlandske tilskot. Ho seier: “80 prosent, og moglegvis meir, av dei ukrainske media har samarbeidd med USAID.” Nokre av dei same media som vart spurde har også motteke EU-tilskot.
Det er særleg verdt å merke seg at alle tilskotsmottakarane blant media og tilknytte organisasjonar som blir undersøkte, posisjonerer seg som politisk “uavhengige”, sjølv om dei er heilt avhengige av finansiering frå utanlandske statar. I 2021 stengte styresmaktene i Kiev, leia av Volodymyr Zelenskyj, alle fjernsynskanalar og media i landet som gav uttrykk for synspunkt som stod i mot regimet og dets politikk. Alle venstreorienterte parti og sosiale rørsler vart også forbodne det året, utan noko rettsleg prosess som rettferdiggjorde avgjerda. Forbudsavgjerdene vart tekne av Nasjonalrådet for tryggleik og forsvar (NSDC) i Kiev-regimet. Berre dei media eller partia som vart finansiert av den amerikanske regjeringa eller EU-regjeringar kunne frå då av halde fram med å operere lovleg.
Merk deg at forbodsavgjerdene vart tekne i 2021, lenge før den russiske militære intervensjonen i Ukraina som byrja i februar 2022. Merk også at etter gjeldande lov har alle tilsette i vestfinansierte stiftingar i Ukraina sjeldne unntak frå verneplikt. Den ekstra ironien (eller meir korrekt, tragedien) er at dei unntakne tilsette i media og sosiale/politiske organisasjonar som mottek bistand, nettopp er oppteke av å fremje krig mot Den russiske føderasjonen.
Den ukrainske politikaren Oleksandr Dubinskyj skreiv på sin Telegram-kanal den 29. januar: “Stipendetarane sine sutringar om at dei er ferdige utan amerikanske statspengar, bekreftar berre at det einaste målet til desse media og sosiale/politiske organisasjonane har vore å påverke offentlege meiningar på ein ‘korrekt’ måte ved hjelp av krigspropaganda. Dei tilsette i desse media lærer no om dei personlege følgjene av ‘nyhenda’ (propagandaen) dei har spreidd: dei risikerer å miste lønene sine og unntaket sitt frå verneplikt.”
I tillegg til å finansiere medialøner har USAID gitt økonomisk støtte til den ukrainske domstolsforvaltninga, til saman 16 millionar USD berre i 2023 og 2024. Det ukrainske nettidsskriftet Law and Business rapporterer den 3. februar om den vestlege finansieringa av DEJURE-stiftinga (DEmocracy, Justice, REforms), som har hatt oppsyn med ukrainske domstolar i interesse til den demokratiske administrasjonen som var før Trump. Tidsskriftet skriv: “Resultatet av desse prosessane [finansiering frå fleire vestlege organ] har vore ein kollaps i det ukrainske rettssystemet, ein kraftig nedgang i tilliten til rettssystemet og ein nedgang i prestisjen til domarprofesjonen… Mengda av finansiering og oppgavene DEJURE har utført, er eit klart prov på at kontroll over det ukrainske rettssystemet har skjedd utanfor aksepterte prosedyrar.”
Heile lista over organisasjonar, statsavdelingar og etatar i Ukraina som er påverka av stoggen i USAID-finansiering, vart publisert den 29. januar av den ukrainske publikasjonen Ekonomichna Pravda (‘Økonomisk sannhet’). Ironisk nok er denne publikasjonen sjølv ein mottakar av USAID-midlar. Lista deira over USAID-mottakarar består av hundrevis av namn, inkludert “autoriserte” YouTube-bloggarar og meiningsmålingsorganisasjonar som påstår å rapportere meiningane til ukrainarar.
Ekonomichna Pravda skriv: “I 2024 fekk Ukraina 6,05 milliardar USD gjennom USAID-program, inkludert 3,9 milliardar USD i direkte støtte til ikkje-militære utgifter i statsbudsjettet, det vil seie tilskot som ikkje treng å bli tilbakebetalt. Om ein ser vekk frå direkte tilskot til statsbudsjettet, gjekk det største beløpet av USAID-finansiering til program for økonomisk utvikling (1,05 milliardar USD), humanitær hjelp [livsopphald for krigsflyktningar, skadde soldatar, heimlause] (580 millionar USD), og fremjing av demokrati og menneskerettar (340 millionar USD).”
Finansiering av neonazistiske organisasjonar
Det syner seg at den velkjende ukrainske neonazisten Yevhen Karas har promotert ideane sine takka vere USAID-finansiering. “Nei, på grunn av stoggen i finansieringa vil det ikkje kome fleire podcastar av Karas,” skriv Melania Podolyak, prosjektleiar for Institutt for utdanning, ein ultranasjonalistisk organisasjon som berre eksisterer takka vere USAID. Yevhen Karas, som Podolyak nemner, er leiar for den neonazistiske gruppa S14, som mellom anna har drive med pogromar og åtak mot romani-busetnader i vest-Ukraina.
Under Biden-administrasjonen finansierte USAID neo-nazistisk propaganda i Ukraina, inkludert tilskot til representantar for den høgreorienterte ukrainske diasporaen i USA. I ein svært ironisk uttalelse har milliardæren Elon Musk, som Trump har gjeve i oppdrag å kutte amerikanske statlege utgifter, nyleg kalla USAID ein organisasjon for “radikale venstreorienterte marxistar”.
Avisa The Guardian i Storbritannia klagar over at Trump sin avgjerd om å fryse USAID-tilskot i Ukraina har ført til at overvakinga av krigsbrotsverk er stogga, at hjelp til flyktningar (mange av dei fekk aldri hjelp uansett) er stogga, og at program for rehabilitering av skadde militærveteranar er lagt på is. Dei einaste “krigsbrotsverka” som blir undersøkt i Ukraina (takka vere USAID-finansiering), er dei som Russland blir skulda for; dei krigsbrotsverka som Ukraina står tiltalt for, blir verken overvaka eller undersøkt.
Utan år med finansiering frå amerikanske og europeiske organisasjonar og stiftingar ville radikal ukrainsk nasjonalisme og neonazisme framleis ha vore eit marginalt fenomen i Ukraina. Det ville framleis ha vore avgrensa til små grupper av ekstremistar, slik det var for 20 til 25 år sidan, før den oransje revolusjonen braut ut i 2004–05 og sette høgreorientert Ukraina på ein kurs mot eit fullstendig brot med Ukraina sin sovjetiske fortid og med Den russiske føderasjonen, noko som kulminerte i kuppet i februar 2014. Den noverande krigen i Ukraina ville ikkje ha funne stad; folket på Krim og i Donbas ville ikkje ha løyst seg ut frå Ukraina; fly og tog ville framleis ha knytt saman dei to tidlegare sovjetrepublikkane, og innbyggjarane i kvart land kunne framleis ha flytta fritt over grensa utan visum og løyve, slik det var fram til for 11 år sidan.
Den ukrainske økonomen Oleksiy Kushch skriv at allmennheita i Ukraina har vorte sjokkert over avsløringane om kor mykje utanlandsk bistand som har strøymd inn i Ukraina og øydelagt dei sosiale, mediale og politiske institusjonane. Men ei mindre, utvald gruppe i Ukraina har vore fullt klar over omfanget av finansieringa, fordi dei har hatt nytte av det.
Uansett kor paradoksalt det kan høyrast ut, vil stoggen i USAID-program hjelpe til med å erodere den “ideologiske reinleiken” (ultranasjonalistisk og antirussisk språk og narrativ) som finansieringa har fremja, ettersom borgarane byrjar å tenkje og handle “utanfor rammene”.
Korleis tilbakeslag for bistand fungerer
Kushch forklarer at amerikanske forvaltarar som deler ut tilskot, får det meste av pengane tilbake i form av tilbakeslag, eit vanleg opplegg der finansiering vert motteke og vaska under dekke av “bistand”. Det samla opplegget ser slik ut, skriv Kushch.
“Til dømes vert eit tilskot på 3,5 millionar USD for eit visst ‘jordmarknadsreformprosjekt’ opna. Av dette vert 2 millionar USD umiddelbart teke av den vestlege partnaren som har påverka beslutningsprosessen og hjelpt til med å realisere det. Den ukrainske sida får dei resterande 1,5 millionane USD. Denne ukrainske partnaren held 1 million USD for seg sjølv og finn deretter eit byrå ‘med eit velkjent namn’ for å utføre ‘analyse’ og ‘forsking’ med dei resterande 500 000 USD.”
“Byrået med analytikarar og forskarar held 450 000 USD for seg sjølv, og for 50 000 USD hyrar dei inn ei handfull spesialistar (advokatar, analytikarar, finansfolk). Desse ‘profesjonelle’ held 45 000 USD for seg sjølv, og for 5 000 USD hyrar dei ti studentar og betalar kvar 500 USD for å utføre det eigentlege forskingsarbeidet. Dette kan godt bestå av å bruke opne kjelder på Internett, no i aukande grad styrkt av verktøy for kunstig intelligens.”
“Den viktigaste delen av heile prosessen er å pakke alt fint inn i ein rapport og halde rundbordssamtalar og spesialstudiar, og utarbeide føreslåtte endringar av lover.”
Europeiske regjeringar til unnsetning?
Den panikklagde ukrainske eliten ropar i dag etter hjelp frå sine europeiske allierte og bed dei om å ta på seg delar eller heile kostnaden for sitt spesielle prosjekt, som tidlegare vart dekt av den amerikanske regjeringa. I januar, på det årlege Verda sitt økonomiske forum i Davos i Sveits, vende den ukrainske delegasjonen seg desperat til europeiske regjeringar og organisasjonar for å få forlenga finansieringa som tidlegare kom frå USA. Frykten for “russiske trugsmål” gjennomsyra heile øvinga.
Mykola Kuleba, Ukraina sin tidlegare barneombod og grunnleggjar av “Save Ukraine Foundation”, gjorde sitt beste for å skremme naive og dårleg informerte europeiske embetsmenn til å auke bistandsfinansieringa. Ein rapport frå Politnavigator, datert 23. januar og med overskrifta “Kuleba kasta eit raseriutbrot i Davos”, omtalte Kuleba sin tale til eit spesielt forum arrangert av Pinchuk-stiftinga. Det stod: “‘Dykk, karar og jenter som kjempar for borna våre på slagmarka, veit kva som skjer. De står ovanfor barbarar som har kome til landet vårt for å øydeleggje og drepe oss! Eg deltok i Minsk-forhandlingane [februar 2015], og desse samtalane var utan tyding. Vi kunne aldri kommunisere med Putin, sjølv då, for dette er berre eit monster som drep born og så et dei til frokost!’, erklærte ho, medan ho fall inn i hysteriske utbrot.”
Også den ukrainske presidenten Zelenskyj var til stades og talte i Davos. Han sa at interessene til Europa ikkje er ein prioritet for den nye amerikanske presidenten, og at “Dersom Europa vil sikre seg mot Russland, bør dei sameine seg med Ukraina”. Han sa at Ukraina treng minst 200 000 NATO-soldatar på sitt territorium, ikkje berre ein liten styrke på nokre få hundre. (Redaktørane i New York Times kommenterte den 11. februar: “Å avskrekke Russland frå å invadere Ukraina på nytt, når denne krigen er over, kan krevje 150 000 soldatar og amerikansk hjelp med luftstøtte, etterretning og missilforsvar, seier ekspertar.”)
‘Rubicon’ forklarte den 28. januar at den amerikanske andelen av militær støtte til Ukraina under krigsåra har vore mellom 60 % og 70 %. Ein annan 25 % til 35 % har vore levert av EU-land og Storbritannia. Det betyr at europeiske land ville måtte bruke tre gonger så mykje som dei gjer no, dersom dei potensielle tapet av amerikansk militær støtte som Trump har truga med, skulle skje. “EU-landa ville måtte drive økonomien sin enda lenger inn i resesjon for å sikre overlevinga til Zelenskyj-regimet og til nokre få tusen ukrainske stipendetarar som matar pamflettar til EU- og britiske leiarar, skapt av studentar som brukar opne kjelder på Internett for millionbeløp, med tema som ‘demokratifremjing’ og ‘framskrittsreformer’.”
Ein kurs der europeiske land aukar sitt engasjement i NATO-krigen i Ukraina til fem prosent av BNP årleg, slik NATO-hovudkvarteret no fremjar, vil bli følgd av ‘emosjonell diplomati’, der ein bed om kutt i sosiale utgifter slik at Kiev-regimet kan få milliardar av dollar og euro til for å overleve.
Offentleg finansiering for å ‘redde Ukraina’, levert av skattebetalarane i vestlege land gjennom prosessane skildra ovanfor, saman med djupe kutt i sosiale utgifter: dette er knapt ein oppskrift på ‘siger’. Det er derimot eit vitnesbyrd om eit uløysleg dilemma som dei imperialistiske, krigførande landa i USA og Europa står ovanfor.